حماسه حسینی

📘 کتاب **«حماسه حسینی»** یکی از آثار شاخص و ماندگار **استاد شهید مرتضی مطهری (رحمة‌الله‌علیه)** است که نقش تعیین‌کننده‌ای در پالایش و بازسازی فهم واقعی از نهضت عاشورا داشته است.
این اثر نه یک روایت تاریخی معمول، بلکه یک **تحلیل عمیق فلسفی، اجتماعی و دینی** از قیام امام حسین (ع) و همچنین نقدی جدی بر تحریف‌های تاریخی عاشورا به شمار می‌رود.

—

### 📚 معرفی جامع کتاب «حماسه حسینی»
**نام کتاب:** حماسه حسینی
**نویسنده:** استاد شهید مرتضی مطهری
**موضوع:** تحلیل فلسفی و اجتماعی نهضت عاشورا، مبارزه با تحریف‌ها، تبیین اهداف قیام امام حسین (ع)
**نوع اثر:** مجموعه‌ی سخنرانی‌های استاد مطهری در حسینیه ارشاد و دیگر مجامع مذهبی در دهه‌ ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، که پس از شهادت ایشان گردآوری و تدوین شده است.
**ناشر اصلی:** انتشارات صدرا (ویژه آثار شهید مطهری)
**تعداد جلد:** در چاپ‌های مختلف، دو یا سه جلد
**سبک:** ترکیبی از تاریخ، فلسفه دین، تحلیل فرهنگی و نقد اجتماعی

—

### 🧩 محتوای کلیدی و ساختار اثر

#### 🔹 جلد اول (یا بخش نخست)
– بررسی **ماهیت نهضت عاشورا** و هدف قیام امام حسین (ع)
– تمایز میان قیام اصلاح‌گرانه و قیام انقلابی
– این‌که عاشورا اقدامی برای بازگرداندن اسلام از مسیر انحرافی خلافت اموی بود
– تأکید بر بعد انسانی و عرفانی قیام؛ یعنی «امر به معروف و نهی از منکر» در عالی‌ترین سطح

#### 🔹 جلد دوم (بخش بعدی)
– تحلیل روایی و تاریخی واقعه عاشورا با تمرکز بر **تحریف‌ها**
شهید مطهری تحریف را به دو نوع تقسیم می‌کند:
1. **تحریف لفظی:** تغییر و جعل در الفاظ، عبار‌ت‌ها و جزئیات تاریخی عاشورا (مثلاً داستان‌های غیرواقعی یا غلوآمیز در منبرها)
2. **تحریف معنوی:** تغییر در مفهوم و پیام اصلی قیام (حسینیان را مظلوم صرف و نه مصلح اجتماعی تصویر کردن)
– استاد مطهری با توجه به اسناد تاریخی معتبر، تحریف‌های رایج در روضه‌خوانی‌ها، نمایش‌نامه‌ها و حتی مداحی‌های عوامانه را نقد می‌کند.

#### 🔹 جلد سوم (در چاپ‌های کامل)
– بررسی **ابعاد فرهنگی، تربیتی و اجتماعی عاشورا**
– نقش عاشورا در شکل‌دهی هویت جامعه اسلامی
– تأکید بر «مسئولیت آگاهانه» در محبت و سوگواری برای امام حسین (ع)
– مفهوم «آزادی و انتخاب» در راه حسین (ع) به عنوان پیام محوری قیام

—

### 🌹 دیدگاه و پیام اصلی کتاب

استاد مطهری در این کتاب، عاشورا را نه صرفاً یک **تراژدی عاطفی**، بلکه یک **حماسه عقلانی و الهی** معرفی می‌کند؛
او معتقد است حسین بن علی (ع) تنها برای شهادت نیامد، بلکه برای **احیای انسانیت و وجدان دینی جامعه اسلامی** قیام کرد.

استاد با صراحت هشدار می‌دهد:
> اگر واقعه عاشورا را فقط در قالب گریه و مصیبت بیان کنیم و جنبهٔ «آگاهی‌بخش» آن حذف شود، ما به نهضت او **خیانت** کرده‌ایم.

—

### 💡 اهمیت و جایگاه کتاب

1. **رویکرد اصلاحی و روشنفکرانه:** مطهری با این کتاب توانست الگوی سنتی منبر عاشورا را دگرگون کند و آن را از حالت صرفاً عاطفی به سمت عقلانی-علمی ببرد.
2. **نقش در گفتمان پس از انقلاب:** تأثیر این اثر در شکل‌گیری فهم سیاسی-دینی انقلاب اسلامی ایران انکارناپذیر است.
3. **مرجع مطالعات عاشورایی:** امروزه «حماسه حسینی» کتاب مرجع دانشگاهی و فرهنگی برای دروس معارف و تاریخ اسلام است.

—

### ✨ جمع‌بندی

🔸 کتاب **«حماسه حسینی»** تلاشی است عمیق برای بازگرداندن چهره واقعی عاشورا از لایه‌های غم و تحریف، به معنای **جنبش آگاهی، آزادگی، و اصلاح اجتماعی**.
🔸 مطهری در این اثر اثبات می‌کند که حسین (ع) نه قهرمان شکست‌خورده، بلکه **برنده‌ی میدان آگاهی بشر** است — همان «حماسه‌ انسانیتِ جاوید».

—

اگر بخواهیم بگوییم این کتاب چه نقشی دارد، در یک جمله:
> «حماسه حسینی» کتابی است که عاشورا را از سوگواری صرف، به تفکر و بیداری تبدیل کرد.

بخش هایی از کتاب:

«حادثه کربلا براى ما مردم، خواهى نخواهى یک حادثه بزرگ اجتماعى است؛ یعنى این حادثه در تربیت ما، در خُلق و خوى ما اثر دارد، حادثه ‏اى است که خود به خود، بدون اینکه هیچ قدرتى ما مردم را مجبور کرده باشد، میلیونها نفر و قهراً میلیون ها ساعت براى شنیدن و استماع قضایاى مربوط به آن صرف مى‏ کنیم. میلیونها تومان پول براى این کار صرف مى‏ شود. این قضیه را ما باید همان طورى که بوده است، بدون کم و زیاد تلقى کنیم و اگر کوچکترین دخل و تصرفى از طرف ما در این حادثه صورت بگیرد، حادثه را منحرف مى ‏کند، بجاى اینکه ما از این حادثه استفاده کنیم قطعاً ضرر خواهیم کرد.  »(ج۱۷،ص۷۰)

«آن چیزى که بیشتر دل انسان را به درد مى‏ آورد این است که اتفاقاً در میان وقایع تاریخى، کمتر واقعه ‏اى است که از نظر نقل هاى معتبر به اندازه حادثه کربلا غنى باشد.

من در سابق خیال مى‏ کردم که اساساً علت اینکه این همه دروغ اینجا پیدا شده است این بوده که وقایع راستین را کسى نمى‏ داند چه بوده است؟ بعد که مطالعه کردم، دیدم اتفاقاً هیچ قضیه ‏اى در تاریخ- در تاریخ هاى دور دست مربوط به مثلًا سیزده یا چهارده قرن پیش- به اندازه حادثه کربلا تاریخ معتبر ندارد. معتبرین مورخین اسلامى از همان قرن اول و دوم قضایا را با سندهاى معتبر نقل کردند و این نقلها با یکدیگر انطباق دارد و به هم نزدیک است؛ و قضایایى در کار بوده است که سبب شده است جزئیات این تاریخ بماند. » (ج۱۷،ص۷۹)

«عده‏ اى آمدند گفتند گریه بر امام حسین ثوابش آنقدر زیاد است که از هر وسیله ‏اى براى این کار مى ‏شود استفاده کرد. … ما اینجا یک هدف مقدس و منزه داریم و آن گریستن بر امام حسین علیه السلام است.

حالا این گریستن روى چه فلسفه‏ اى است، کارى به آن ندارند؛ باید گریست. بسیار خوب، باید گریست. به چه وسیله بگریانیم؟ به هر وسیله که شد. هدف که مقدس است، وسیله هرچه شد، شد. … دستگاه امام حسین علیه السلام از دستگاه دیگران جداست. اگر اینجا دروغ گفتى، بخشیده است؛ جعل کردى، بخشیده است؛ تحریف کردى، بخشیده است؛ شبیه سازى کردى، بخشیده است؛ به تن مرد لباس زن کردى، بخشیده است؛ هر گناهى که اینجا کردى، بخشیده است. هدف خیلى مقدس است. در نتیجه یک افرادى در این قضیه دست به جعل و تحریف زده ‏اند که انسان تعجب مى‏ کند. » (ج۱۷،صص ۹۰-۹۱)