کمال الدین و تمام النعمه
معرفی محصول
کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» اثری بسیار مفصل و جامع است که تلاش می‌کند تا به شکلی کامل، عقاید شیعه درباره امام دوازدهم (عج) را از نظر حدیثی و کلامی مستند سازد.
👤 درباره نویسنده (شیخ صدوق)
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (۳۰۵-۳۸۱ق) معروف به شیخ صدوق از عالمان شیعه در قرن چهارم هجری قمری است. وی از مشهورترین محدّثان و فقیهان مکتب کلامی و حدیث‌محور قم به شمار می‌آید. حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده شده ولی بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست. یکی از مهمترین آثار وی، کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه است. از دیگر آثار شیخ صدوق، معانی الاخبار، عیون اخبار الرضا، الخصال، علل الشرایع و صفات الشیعة است.
برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از سید مرتضی، شیخ مفید و تلعکبری. مدفن شیخ صدوق در قبرستان ابن‌بابویه در ری است.
این کتاب در واقع پاسخی به شبهات رایج آن دوران علیه عقیده امامت دوازدهم و نیز پاسخی به سؤالاتی است که از سوی برخی از شیعیان مطرح شده بود.
📌 ساختار و محتوای کلیدی
شیخ صدوق کتاب را به دو بخش اصلی تقسیم می‌کند که هر دو بر یک هدف استوارند: اثبات وجود امام غائب.
بخش اول: اثبات ولادت امام مهدی (عج)
این بخش عمده‌ترین و مهمترین قسمت کتاب است که در آن شیخ صدوق با استناد به احادیث فراوان، به اثبات ولادت امام مهدی (عج) در زمان حیات پدرش، امام حسن عسکری (ع)، می‌پردازد.
- نقل روایات پیامبر (ص): روایاتی که پیامبر (ص) از ولادت و غیبت او خبر داده‌اند.
- گواهانی از ولادت: معرفی افرادی که شاهد ولادت امام (ع) بوده‌اند (مانند مادرشان حضرت نرجس خاتون).
- رد ادعای عدم ولادت: مقابله با کسانی که می‌گفتند چون امام عسکری فرزندی نداشت، امامت به برادرش یا امام دیگری منتقل شده است.
بخش دوم: اثبات غیبت و علائم ظهور
این بخش ادامه‌دهنده مباحثی است که نعمانی نیز بدان پرداخته، اما با رویکردی جامع‌تر:
- حکمت‌های غیبت: نقل دلایل و حکمت‌های الهی پنهان ماندن امام (ع).
- مسئله سفرا و نواب: شرح وظایف و معرفی نواب خاص در دوران غیبت صغری.
- ذکر علائم ظهور: اشاره به نشانه‌هایی که وقوع آن نشان‌دهنده نزدیک بودن زمان ظهور است.
🏆 اهمیت و جایگاه کتاب
- معتبرترین منبع اعتقادی: به دلیل اعتبار سندی شیخ صدوق و دقت او در نقل روایات، این کتاب در ردیف متون بنیادین اعتقادی قرار دارد.
- تکمیل‌کننده «الغیبة نعمانی»: شیخ صدوق در بسیاری از موارد، احادیثی را نقل می‌کند که در «الغیبة نعمانی» وجود ندارد و بالعکس. این دو کتاب مکمل یکدیگرند و با هم یک تصویر روایی کامل از مهدویت ارائه می‌دهند.
- تأکید بر مفهوم «تمام النعمة»: نویسنده معتقد است که اعتقاد به ولایت ائمه و رسیدن به مقام مهدویت، مصداق کمال و تمام شدن نعمت الهی بر شیعیان است.
💡 جمع‌بندی نهایی
کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» نه فقط یک کتاب، بلکه یک مجموعه مستند دفاعی است که تلاش می‌کند با استفاده از منابع دست اول و احادیث معتبر، تمامی شبهات درباره امامت و غیبت امام زمان (عج) را مسدود سازد و از این رو، در الهیات مهدوی شیعه جایگاهی بی‌بدیل دارد.
اما مطالب اصلی کتاب در یک نگاه کلی در باب‌هایی با عناوین ذیل بیان شده است:
نخست در هشت باب، از اول تا باب هشتم، دربارۀ سابقۀ غیبت پیامبران و حجت‌های الهی پیشین روایاتی نقل کرده است.
پس از آن در ۱۲ باب، از باب نهم تا بیستم، به شباهت وضعیت شیعیان منتظر در دوران غیبت امام مهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) با داستان منتظران بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم) پیش از تولد و بعثت آن حضرت پرداخته است.
آن گاه در ۲۰ باب، از باب بیست و یکم تا باب چهلم، مسائل مربوط به امامت حضرت مهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مانند لزوم وجود امام و حجت الهی در همۀ زمان‌ها، تصریح خدا، پیامبر، و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) بر امامت و غیبت امام دوازدهم، منکران آخرین امام و این که امامت در یک زمان، در دو برادر جمع نمی‌شود، را آورده است.
سپس مسائل مربوط به ولادت حضرت مهدی (علیه‌السّلام) مانند سرگذشت مادر آن حضرت، ولادت آن حضرت و دیدارکنندگان با آن حضرت را در سه باب چهل و یکم تا چهل و سوم، علت غیبت را در باب چهل و چهارم، توقیعات حضرت مهدی (علیه‌السّلام) باب چهل و پنجم، درازعمری و درازعمران نه باب (از باب چهل و ششم، تا باب پنجاه و چهارم)، ثواب انتظار فرج، باب پنجاه و پنجم، نهی از نام بردن مهدی (علیه السلام)، باب پنجاه و ششم، نشانه-های ظهور مهدی (علیه السلام)، باب پنجاه و هفتم، متفرقات، باب پنجاه و هشتم، مطالب کتاب را سامان داده است.
این کتاب بارها چاپ شده و نیز به دست افراد مختلفی به فارسی برگردان شده است. طبق بررسی‌های انجام شده، نزدیک ۳۷۰ روایت مربوط به حضرت مهدی (علیه‌السّلام) و موضوعات مرتبط با ایشان است و بقیۀ روایات در موضوعات دیگر البته در ارتباط با مهدویت است.
نقد و بررسی‌ها کاربران